W dzisiejszych czasach wiele osób zastanawia się, jak wychować dziecko, aby uniknąć stosowania kar i nagród. Czy jest to możliwe i skuteczne? Czy rodzice mogą wychowywać swoje dzieci bez uciekania się do tradycyjnych metod dyscyplinowania? W tym artykule omówimy, czy i jak można wychowywać bez kar i nagród, jakie są zalety takiego podejścia oraz jakie są alternatywne sposoby na wpajanie właściwych wartości i zachowań u dzieci.
Jak wychowywać bez kar i nagród
Wychowywanie dziecka to jeden z najważniejszych i najtrudniejszych zadań, jakie stawiają przed sobą rodzice. Niełatwo znaleźć złoty środek między miłością a dyscypliną, między wolnością a granicami, między bezkarnością a ostrością. Jednym z podejść wychowawczych jest wychowanie bez kar i nagród. Czy takie podejście ma szansę na sukces? Co trzeba zrobić, aby wychować dziecko, które samo z siebie będzie dbać o swoje zachowanie i rozwój?
- Karanie i nagradzanie
- Dlaczego nie działa?
- Wychowanie bez kar i nagród – co to znaczy?
- Jak to działa w praktyce?
Karanie i nagradzanie
Karanie i nagradzanie to sposoby wychowywania, które stosowane są od wieków w różnych kulturach. Działa to na zasadzie nagrody i kary, czyli systemu zewnętrznego motywowania, który stosowany jest w szkole, w pracy, a także w domu. Dziecko wykonuje jakieś zadanie (np. sprząta pokój), a w zamian otrzymuje nagrodę (np. słodycze) lub nie wykonuje zadania i otrzymuje karę (np. zakaz zabawy na podwórku).
Dlaczego nie działa?
Karanie i nagradzanie działa, ale tylko krótkoterminowo. Dziecko wykonuje zadanie, ale nie dlatego, że chce, ale dlatego, że chce zdobyć nagrodę lub uniknąć kary. Nie uczy to dziecka samodzielności, odpowiedzialności, empatii, porozumienia czy samodyscypliny. Karanie i nagradzanie nadmiernie wykorzystywane może prowadzić do tego, że dziecko stanie się mało ambitne, zaczną się udawać, a może nawet zacząć kłamać, by uniknąć kary lub zdobyć nagrodę.
Wychowanie bez kar i nagród – co to znaczy?
Wychowanie bez kar i nagród opiera się na założeniu, że dziecko wykonuje zadania, nie ze względu na zewnętrzne motywacje (np. nagród czy kar), ale dlatego, że uważa to za wartościowe. Wychowanie bez kar i nagród polega na tworzeniu domowej atmosfery pełnej miłości, zrozumienia i cierpliwości, w której dziecko czuje się szanowane i kochane, a rodzice są dla niego autorytetem i wzorem do naśladowania.
Jak to działa w praktyce?
Wychowanie bez kar i nagród to nieprzerwanie prowadzone działania inwestycyjne w dziecko. Na czym polega ta inwestycja? Na tym, że trzeba rozmawiać z dzieckiem i brać pod uwagę jego emocje, potrzeby i pragnienia. Trzeba traktować dziecko poważnie i uczyć je samodzielności, empatii i szacunku do innych ludzi.
Gdy dziecko zachowuje się źle, rodzice nie powinni uciekać się od karania, ale od rozmowy, w trakcie której będą mogli razem z dzieckiem dojść do wniosku, dlaczego tak się stało i co można zrobić, aby w przyszłości uniknąć podobnej sytuacji.
Warto pamiętać, że nagrody MATERIALNE nie są równoważne z nagrodami uczuciowymi. Dlatego zdanie typu „zrobiłeś to super, to masz lizaka” nie będzie spełniać żadnej roli. Warto natomiast doceniać nasze pociechy, np. od czasu do czasu zaskoczyć ich pochwałą czy miłym gestem, na przykład zaskakując dziecko ulubioną przekąską.
Wychowanie bez kar i nagród to proces dłuższy i wymaga od rodziców dużo cierpliwości, ale na pewno przynosi lepsze efekty. Taki styl wychowania wykształca w dzieciach samodzielność, kreatywność, umiejętność podejmowania decyzji, a przede wszystkim umiejętność działania z myślą o innych.
Podsumowanie
Wychowanie bez kar i nagród to podejście, które opiera się na wartościach, a nie na materialnych nagrodach. Dziecko, które wychowywane jest w taki sposób, uczy się samodzielnego myślenia, zrozumienia potrzeb innych ludzi, szacunku do drugiego człowieka i odpowiedzialności. Rodzice, którzy chcą wychowywać swoje dziecko w taki sposób, muszą poświęcić dużo czasu na rozmowę z dzieckiem, słuchanie jego potrzeb, a także uważne obserwowanie jego zachowania. Wychowanie bez kar i nagród to proces dłuższy, ale na pewno przynosi satysfakcjonujące efekty.